Taal in de psychische zorg. De betekenis van ervaringsdeskundigen

Omschrijving

Taal kennen we in diverse modaliteiten. Zo is muziek een universele taal en kennen we de taal van ons lichaam (niet te verwarren met gebarentaal) of de taal van kleur. Deze bijdrage gaat in op verbale taal aan de hand van enkele vragen over het verband tussen taal en herstel. Hoe werkt taal? Hoe lukt het mensen met elkaar te communiceren, elkaars boodschappen te begrijpen? Wat is het belang van een – voor de betrokkenen – betekenisvol vocabulaire om ervaringen of concepten1 ‘onder woorden’ te brengen? Is er bij mensen met een psychische aandoening een samenhang tussen herstel en taal? En ligt in de werking van taal een sleutel voor het succes van ervaringsdeskundigen?

Inleiding
In de ggz is taal het meest toegepaste middel waarmee men hulp biedt en veranderingen in gang zet. We praten de hele dag met elkaar. Mensen denken in woorden en ze sturen zichzelf aan door zelfspraak (ook al gaat dat vaak niet zo bewust). En hun ervaringen vatten ze samen in een verhaal. Opmerkelijk is dat kennis over de werking van taal in deze sector, bijvoorbeeld in de opleidingen van psychiaters of verpleegkundigen, nog onvoldoende aandacht heeft. Weliswaar is er ruimte voor lessen over gespreksvoering en men is zich ervan bewust hoe men thema’s ter sprake brengt. Niet verkeerd, maar het gaat hier meer om het aanleren van goede gewoonten dan om een goed begrip van hoe taal werkt (de mechanismen), en van de belangrijke rol die taalgebruik speelt in de psychische zorg. Zeker, ook non-verbale communicatie is heel belangrijk. Deels gaat het hier trouwens ook om taal. Er zijn ook andere minder ‘talige’ interventies mogelijk: muziek, beeldende therapie, wandelen in de natuur, lichaamsgericht werken of het verzorgen van dieren. Maar ook hier is de verbale communicatie niet ver weg.