Tijdschrift voor Rehabilitatie 2 - 2009

Bild
Carla van Slooten, Eenheid (aquarelpotlood op papier)

ZIE PDF ARTIKEL VOOR HET BEELD

De samenwerking tussen bedrijfs- en verzekeringsartsen en ggz-professionals wordt nogal eens belemmerd door wantrouwen, gebrek aan informatie over elkaars taken en verantwoordelijkheden en door onjuiste beeldvorming. Drie van de vier auteurs van dit artikel zijn vertrouwd met het perspectief van de bedrijfs- en verzekeringsarts, de andere auteur is trajectbegeleider in de geestelijke gezondheidszorg; zij breken een lans voor verbetering van de samenwerking.

De kwaliteit van de therapeutische relatie tussen hulpverlener en patiënt staat de laatste jaren toenemend in de belangstelling. Er zijn steeds meer aanwijzingen uit onderzoek dat de kwaliteit van de relatie van invloed is op de uitkomsten van zorg. De verwachting is ook dat via gerichte training van hulpverleners zowel de hulpverlenersattitude als de kwaliteit van de interacties binnen de therapeutische relatie verbeterd zouden kunnen worden. In deze bijdrage worden de resultaten weergegeven van een kwalitatief onderzoek naar de ervaringen van hulpverleners met betrekking tot de training Interactievaardigheden Schizofrenie en naar de waargenomen effecten van de training in relatie tot het hulpverleningsproces en de kwaliteit van de therapeutische alliantie.

Invitational Conference over Herstelondersteunende zorg | Georganiseerd door Kenniscentrum Rehabilitatie | 17 december 2008 | Louis Hartlooper Complex Utrecht

De bijeenkomst vindt plaats tijdens de 'donkere dagen voor Kerst', de avond voorafgaande aan het door het Kenniscentrum Rehabilitatie georganiseerde landelijke congres 'Sociale relaties en Burgerschap'. Als de genodigden elkaar in de namiddag treffen in een kleine zaal van het Louis Hartlooper Complex in Utrecht is het duister dan ook al ingevallen. Binnen is er een weerzien van mensen die elkaar meestal al regelmatig bij allerlei andere bijeenkomsten hebben ontmoet: (ex-)cliënten van de ggz, familieleden, behandelaars, rehabilitatiedeskundigen, onderzoekers en bestuurders. De sfeer is verwachtingsvol en vertrouwd, bijna intiem in het gedempte licht van deze voor dit gezelschap eigenlijk wat te kleine, 'bruine' ruimte.

Symposium Reïntegratie door educatie voor (jong)volwassenen met psychiatrische problematiek | 3 februari 2009 | Groningen

En daar zitten we met z'n allen in de collegebanken van de Hanzehogeschool, van heinde en (veelal van) verre afgereisd voor dit symposium onder leiding van dagvoorzitter Tom van Wel. De locatie roept wellicht bij menigeen herinneringen op aan de eigen studietijd, 'die uitklaptafeltjes zijn nog steeds krap', maar is verder qua sfeer en entourage perfect voor een dag over begeleid leren. Zo zijn we al helemaal in de stemming als Lies Korevaar, lector Rehabilitatie bij de Hanzehogeschool Groningen en boegbeeld van begeleid leren in ons land, een overzicht geeft van tien jaar begeleid leren in Nederland. Uit onderzoek van het Verwey-Jonker instituut (2001/2005) was gebleken dat zes procent van de studenten in het hoger onderwijs psychische klachten had. Die klachten kunnen veel hinder geven bij het studeren, zoals bij concentratie, hanteren van tijdsdruk en uitvoeren van meerdere taken tegelijk. Vaak fluctueren deze problemen als gevolg van het episodische karakter van veel psychische aandoeningen. Genoemde beperkingen kunnen leiden tot studie-uitval of mensen belemmeren om aan een opleiding te beginnen.

De sector Langdurige Zorg en Wonen (LZW) van Emergis, centrum voor geestelijke gezondheidszorg in Zeeland, is een jaar geleden in een tweetal beschermende woonvormen (bw) gestart met een pilot van 'dialooggesprekken'. Met dialooggesprek wordt een evaluatiegesprek bedoeld van cliënten van de bw met een begeleider. In het gesprek krijgt de begeleider feedback op zijn manier van begeleiding geven en kan de begeleider aan de cliënten zijn handelen toelichten. Nu, één jaar na de start van de pilot, zijn de eerste resultaten zichtbaar, waarvan in dit artikel een korte schets zal worden gegeven.

Het begin van iets

Het begin van iets, de eerste
zin, blijkt zelden houdbaar.

Er springt een woord af, maar verder
spoedt het begin zich voortijdig

ten einde tegen een muur.
Het woord evenwel gaat zich spoedig

te buiten aan vreemde bezoekjes,
waarbij het zich stelselmatig

vermenigvuldigt. Op elk feestje
dat de dichter bezoekt heeft een woord

het hoogste. Telkens wanneer
hij dit woord neemt verstoort

een ander woord zijn gedachten,
treedt een derde woord in zijn sporen.

De dichter komt tot niets.
Zijn eerste schuchtere regel

is inmiddels het laatste woord:
het begin van iets, de eerste

zin, blijkt zelden houdbaar.

DRÖES

De Nederlandse psychiater J.H. Pameijer (1888 - 1956) leverde in de eerste helft van de 20e eeuw een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van de eerste sociaal-psychiatrische voorzieningen in Nederland. Hij bouwde - samen met een aantal 'geestverwante' collega's uit die tijd - aan een meer op de maatschappij gerichte psychiatrische zorg. Een doener met een visie, die belangrijke bondgenootschappen wist te sluiten bij het realiseren van een combinatie van psychiatrische zorg en maatschappelijke ondersteuning.

inhoud

2 Redactioneel | Annette Plooy
4 Van betekenis | Hannah van Wijngaarden
6 Teamcoaching door ervaringsdeskundigen als hulpmiddel bij de implementatie van herstelondersteunende zorg in de ggz
Ton van Heugten en Sonja van Rooijen
15 DRÖES | Het begin van iets
16 De training Interactievaardigheden Schizofrenie: een kwalitatief onderzoek naar de attitudeverandering van hulpverleners Berno van Meijel, Yvonne Megens, Bauke Koekkoek, Wim de Vogel, Cas Kruitwagen en Mieke Grypdonck
26 Herstel Weggeschreven Annemarie Kroet
33 Bild | Diepwatercollectief
34 De bedrijfs- of verzekeringsarts als samenwerkingspartner. Een pleidooi voor verbetering van de samenwerking in het belang van cliënten met een psychiatrische aandoening Noks Nauta, Lies van de Wege, Jim Faas en André Weel
42 Icon J.H. Pameijer Marianne Bassant
45 Gelijkwaardigheid begint bij een dialoog. Verslag van de eerste ervaringen met evaluatiegesprekken tussen cliënten en hulpverleners in Emergis Conny Slot, Christine Kerpestein, André Merks en Caroline van Tilburg
53 RE-HABS

Discussie verhouding tussen ergotherapie en rehabilitatie:
56 De visie van ergotherapeuten op het omgaan met functiebeperkingen in de psychiatrische rehabilitatie
Inka Logister-Proost en Jacqueline Coppers
61 Reactie Jos Dröes
Toen
64 Een decennium begeleid leren | Riet Lochy
67 De uitdaging | Marianne Bassant

nieuws

RAAK wint Andrée van Es-prijs Op dinsdag 26 mei jl. is de allereerste Andrée van Es-prijs uitgereikt aan het jeugdproject RAAK (Regionale Actie en Aandacht voor Kenniscirculatie), een samenwerkingsverband van RIBW Oost-Veluwe, de Hoenderloo Groep en Saxion Hogescholen. Dit project richt zich op beschermd wonen voor jeugdigen met psychische stoornissen en gedragsproblematiek.

Naast het ontwikkelen van de nieuwe methodiek 'Hoe(Zo) Volwassen?' richt het project zich op het realiseren van nieuwe woonvoorzieningen en een onderzoekstraject, waardoor betrokkenen meer inzicht krijgen in wat wel en niet werkt. Maatregelen, voorzieningen en activiteiten die werken worden gebundeld in best practices die vervolgens direct in de praktijk worden toegepast. Andrée van Es vertrok in 2007 als voorzitter van GGZ Nederland, ter ere waarvan de prijs werd ingesteld. Zij is nu voorzitter van de jury. De prijs wordt toegekend aan professionals die een voortrekkersrol vervullen in branche-overschrijdende samenwerking. Met de prijs is een geldbedrag van 10.000 euro gemoeid.

Het zal weinigen ontgaan dat het concept van recovery, of herstel, een prominente plaats inneemt in de discussies over vernieuwingen in de geestelijke gezondheidszorg in Nederland - al is de betekenis van het concept zeker nog niet overal en op alle niveaus doorgedrongen. GGZ Nederland heeft herstel tot richtsnoer gemaakt van haar visiedocument over de langdurende ggz en verschillende ggz-instellingen ontwikkelen verbetertrajecten die de ondersteuning van herstel als uitgangspunt hebben.
Wanneer het gaat om de operationalisatie van herstelondersteunende zorg, dan staan we echter nog maar aan het begin. Vooralsnog blijft het zoeken naar de verhouding tussen de eigen herstelprocessen van cliënten die zij op eigen kracht doorlopen en de zorg vanuit de medisch-professionele hulpverlening. In het Tijdschrift voor Rehabilitatie volgen wij deze zoektocht op de voet. Zo besteedden wij in het laatste nummer aandacht aan het project Herstelondersteunende Zorg in GGZ Breburg, waar in samenwerking met het HEE-project, Stichting Rehabilitatie '92 en STORM Rehabilitatie een ambitieus nieuw scholingstraject is ontwikkeld voor de medewerkers van de sector Langdurende Zorg (Boevink e.a., 2009).

Steeds meer ggz-instellingen spannen zich in om herstelprocessen van cliënten te ondersteunen, te faciliteren en actief te bevorderen. In Nederland is deze ontwikkeling in belangrijke mate in gang gezet door het HEE-programma waarin voorvechters van de herstelbeweging zich sterk maken voor Herstel, Empowerment en Ervaringsdeskundigheid.
Vanaf mei 2007 is GGZ Oost Brabant begonnen met enkele implementatieprojecten ter bevordering van herstelondersteunende zorg voor mensen die langdurig opgenomen zijn of in woonvormen verblijven. Teamcoaching met ondersteuning van ervaringsdeskundigen speelt daarbij een voorname rol.

Op de cover van deze uitgave zie je een tarotkaart. En niet zomaar één, de Strength, de kracht. En dat juist deze kaart is afgebeeld is geen toeval.

Jaren geleden volgde ik dagbehandeling in de vorm van een intensieve psychotherapie. Op een gegeven moment ontdekte ik iets in mezelf, dat ik te precair vond om in de groep te bespreken. Omdat er ook mogelijkheden waren voor individuele gesprekken, vroeg ik deze aan. Tot mijn teleurstelling en frustratie kreeg ik nul op het rekest; ik zou eerst moeten leren om aandacht in de groep te vragen. Ik reageerde hier heftig op, omdat het echt erg belangrijk voor me was. En ik werd wanhopig, wat zich vertaalde in suïcidale gedachten. Toen ik hierover sprak, was het snel geregeld: binnen een halve dag zat ik op de gesloten afdeling van een psychiatrisch ziekenhuis in de regio. Onderweg ernaartoe kreeg ik al het idee dat er iets niet klopte, maar teruggaan was onmogelijk: als ik niet vrijwillig zou meewerken aan de opname, zou ik gedwongen worden.

Herstel

Lezing uitgesproken op Rehabilitatiecongres 18 december 2008 te Utrecht - Annemarie Kroet

Het thema van vandaag is sociale relaties en burgerschap in de rehabilitatie. Ik wil iets vertellen over mijn ervaring met sociale contacten, vanuit de rol van patiënt die ik vijftien jaar geleden was. Ik wil duidelijk maken welke factoren het aangaan van sociale relaties belemmeren, los van een mogelijke afname van sociale vaardigheden door een psychiatrische ziekte.
Eerst iets over de persoon die ik was voordat ik ziek werd en opgenomen. Ik wil hier iets over vertellen, omdat ik tijdens mijn opname de boodschap kreeg dat ik die persoon nooit meer zou kunnen worden. Daardoor werd ik afgesneden van wie ik was en verloor ik mijn identiteit.