Waardenwerk 2023 93

Ontgroeien, of degrowth in het Engels, is een term die de laatste jaren steeds zichtbaarder is in het wetenschappelijke discours. In het IPCC-klimaatrapport van 20221 werd degrowth als strategie om klimaatdoelen te halen niet minder dan zeven keer genoemd. Ook in de mainstreammedia krijgt het onderwerp steeds meer aandacht en is het bij sommige politieke partijen onderdeel van het (interne) debat geworden. Afgelopen maart nog vond, op uitnodiging van de Tweede Kamer, een lezing plaats door Jason Hickel, econoom-antropoloog, auteur van het boek ‘Less is More’ en een van de leidende figuren van de internationale degrowth-beweging. Reden temeer om het hele katern Aardewerk in dit tijdschrift te wijden aan het thema ontgroeien. En als onderzoeker en beleidsbeïnvloeder op dit gebied vind ik het een eer dat ik hier gastredacteur voor mag zijn! Samen met duurzaamheidsexperts Lars Moratis en Frans Melissen onderzocht ik vorig jaar of er kenmerken van ontgroeien te vinden zijn in Nederlandse gemeenten. Het onderzoek kreeg de titel ‘Ontgroeien als strategie om binnen planetaire grenzen te blijven’ en de resultaten daarvan werden onder meer in het afgelopen zomernummer van Waardenwerk gepubliceerd2. Ons essay over het onderzoek werd onlangs gepubliceerd in de eerste editie van het internationale tijdschrift Degrowth3.
Sinds ik met het thema van ontgroeien in de weer ben, ontmoet ik steeds meer mensen die er ook mee bezig zijn of aanvoelen dat dit een belangrijk onderwerp is. En dan is het heel waardevol om te leren hoe je er vanuit verschillende invalshoeken naar kunt kijken. Dat er veel invalshoeken zijn, zult u ervaren bij het lezen van alle bijdragen in dit themadeel.

Maar laat ik om te beginnen een definitie geven van ontgroeien, want dat helpt om als lezer de bijdragen in dit themadeel te kunnen plaatsen. Er zijn natuurlijk meerdere definities beschikbaar en die zult u ook in de diverse bijdragen terugzien, maar ik vind deze van de al eerder genoemde Jason Hickel een heldere: 

‘Ontgroeien is een geplande vermindering van overtollig energie- en materialenverbruik om de economie op een veilige en rechtvaardige manier terug in balans te brengen met de levende wereld4.’

In deze definitie zit een milieutechnisch element dat gaat over de afname van materiaal- en energieverbruik.