Families helpen zichzelf te helpen : (Deel 5 - Van systeemgericht werken naar ecosystemisch denken om zelfherstellende families te begrijpen.)
Omschrijving
Dit is deel 5 van 5 van een systemische familie feuilleton.
Het is de hoogste tijd dat wij mensen zien dat vele wegen leiden naar ‘hoe weer te leren denken zoals Natuur werkt’. Alle groepen organismen, ook menselijke families, hebben tijd en plaatsgebonden manieren om in synchronie te blijven met hoe natuur werkt. In dit feuilleton van vijf delen beschrijven we een exemplarische casus van de familie Shakir, vanuit een systemisch perspectief. De onderbouwing is klinisch-antropologisch.
In deel 1 beschreven we uitgangspunten en cultuursensitieve en systemische referentiepunten vanuit de benadering die we Family & Community Continuity noemen.
We gaan hierbij uit van een aantal punten:
* Families, gemeenschappen en sociale netwerken bedden kwetsbare kinderen en jongeren in. Met andere woorden, ze bieden de jongeren een veilige en vertrouwde omgeving.
* Wij zien families, gemeenschappen en sociale netwerken als een zelfherstellend ecosysteem. We bieden ondersteuning om het vermogen tot zelfcorrectie te vitaliseren en te versterken.
* Tijdens levensfaseovergangen zoals huwelijk, geboorte, volwassenwording, sterfte, migratie, verhuizing, worstelen families, gemeenschappen, sociale netwerken met veel veranderingen in korte tijd. Kinderen worden geconfronteerd met leer-, psychiatrische en andere problemen. In veel gevallen ‘individueel’ behandeld terwijl die ook gezien kunnen worden als signalering van verstoringen in de familie, school en andere instellingen.
* Vanuit de antropoloog en systeemdenker Gregory Bateson is het - aan veranderingen - adaptieve en zelfregulerend vermogen van families en gemeenschappen aangetast. Dit komt door modern ‘hebzuchtig, polariserend en individualiserend’ denken en handelen. (Bateson 1972; 1979; Charlton 2008; Nora Bateson 2010; Weber 2020). Onze systemische benadering richt zich op het revitaliseren, versterken en herstel van dat vermogen.
Individualiserend versus collectiverend
Bij de start van het contact met de familie Shakir richtte Judith zich systemisch op drie aspecten: In hoeverre was de eerder ingezette hulpverlening individueel gericht? Waren instellingen te veel gericht op onafhankelijkheid en autonomie van de jongens? In de westerse hulpverlening is men meer gericht op de individuele ontwikkeling. Judith vermoedt dat het familiesysteem van de familie Shakir een meer wij-gericht systeem is. De individuele benadering van de hulpverleners in een wij-gericht familiesysteem zou in dat geval voor alle partijen verwarrend kunnen zijn. Voor Anass en Kareef op de eerste plaats. Zij groeien beiden op in een wij-gericht familiesysteem, waarbij sprake is van een sterke hiërarchie en waarbij hun identiteit ontleend wordt aan de bijdrage die ze leveren aan hun familie. In de tweede plaats is de ik-gerichte benadering verwarrend voor ouders, omdat zij vanuit hun context als vanzelfsprekend wij-gericht zijn en bepaalde verwachtingen hebben van Anass en Kareef. En tot slot voor de hulpverleners omdat zij vanuit hun optiek niet begrijpen dat Anass en Kareef niet meer of beter voor zichzelf opkomen. Hieraan denkend komt bij Judith de gedachte op dat dit met name complex moet zijn voor Anass en Kareef. In hun familiesysteem groeien ze op in een wij-gerichte context en in de Nederlandse maatschappij moeten ze wel leren ik-gericht te zijn. Maar hoe gaan ze dat leren en van wie, vraagt ze zich af. Het lijkt van belang te zijn om meer te kijken naar hoe de familie Shakir georganiseerd is en of daar krachten en oplossingen te vinden zijn. Wat zijn de familie perspectieven? Wie heeft welke rol en welke taak?
