Geld rolt: de rol van professionals bij financiële bewustwording van jongeren

Omschrijving

De afgelopen jaren zijn er in Nederland vele artikelen en boeken geschreven over de toename van schulden bij jongeren. Steeds meer jongeren kampen met steeds hogere schulden. Ons valt echter op dat er in al deze publicaties nauwelijks oplossingsrichtingen worden aan- gedragen. Meestal is de conclusie dát jongeren vaker schulden heb- ben. Ook wordt soms nagedacht over hoe bestaande schulden kunnen worden teruggedrongen. Zelden komt hierbij echter de vraag aan de orde, hoe kan worden voorkomen dat jongeren in de financiële proble- men raken. Juist in de hedendaagse samenleving, waarin veel waarde wordt gehecht aan financiële zelfredzaamheid, is deze vraag volgens ons heel belangrijk.

Hoe schrijf  je een boek over een onderwerp waarover nog zo weinig kennis bestaat? Ten eerste hebben we een internationale literatuurstu- die uitgevoerd. We hebben onderzocht wat er over het thema schuld- preventie bekend is in andere landen, met name de Verenigde Staten. De meeste literatuur blijkt te gaan over de mogelijkheden om de ‘fi- nanciële geletterdheid’ of  het ‘financieel bewustzijn’ van mensen te vergroten. Vaak staan daarin professionals als (schuld)hulpverleners en gerechtsdeurwaarders centraal. In dit boek beschrijven we echter hoe ook andere betrokken professionals een rol (zouden) kunnen spelen op dit gebied. Dit boek gaat dus ook over de rol van coaches, docenten, woonbegeleiders,  cliëntmanagers,  zorgcoördinatoren,  et  cetera.  We verwachten niet dat ze specialist worden op financieel gebied, maar ze dienen naar ons oordeel het thema wel ‘tussen de oren’ te hebben.

Ten tweede hebben we ons aangesloten bij de schuldpreventieactivi- teiten van Punt. Dit is een stageorganisatie in de regio Utrecht, geinitieerd door Eelco Koot van Hogeschool Utrecht (HU). Punt biedt verschillende activiteiten aan die jongeren stimuleren om goed met geld om te gaan. Studenten van de hogeschool spelen daarin een be- langrijke rol en er wordt intensief  samengewerkt met vmbo’s, roc’s, de lokale kredietbank en andere gemeentelijke instellingen, gerechts- deurwaarderskantoren, en een organisatie voor mensen met een ver- standelijke beperking. Het doel van Punt is manieren vinden om jongeren een gezonde kijk op geldzaken te geven. Zoals iedere jongere leert drie keer per dag zijn tanden te poetsen, probeert Punt eraan bij te dragen dat jongeren ook leren op een gezonde manier met geld om te gaan. Belangrijk uitgangspunt hierbij is het voor-en-door-jongerenprincipe: bij uitstek jongeren kunnen zich inleven in de situatie van leeftijdsgenoten en aansluiten op hun behoeften.

De studenten van Punt hebben schuldpreventieactiviteiten ontplooid, zoals:

•      lesprogramma’s voor vmbo- en roc-studenten;

•      informatiemateriaal voor docenten;

•      een financieel spreekuur voor roc-studenten;

•      adviezen aan medewerkers van Veiligheidshuis Utrecht;

•      trainingen voor professionals die werken met jongeren met een verstandelijke beperking.

Wij als auteurs hebben aansluiting gezocht bij deze activiteiten door deze verder te ontwikkelen, de studenten mede te begeleiden en on- derzoek te doen naar de resultaten en verbeterpunten van de activi- teiten. We hebben verschillende grootschalige enquêtes uitgevoerd en een grote hoeveelheid diepte-interviews afgenomen, waarvan wij in dit boek ook verslag doen.

Wij streven er met dit boek naar dat preventie van schulden (meer) in het vizier komt van professionals die met jongeren werken. Niet de aanpak van schulden , maar gezond financieel gedrag van jongeren zou daar centraal bij moeten staan. Wij hopen bovendien dat dit boek de professionals concrete ideeën en handvatten biedt om met schuldpre- ventie aan de slag te gaan. Niet als verzwaring van hun taken, wel dooralerter te worden op het thema en het te integreren in hun werkzaamhe- den. Pas als docenten, coaches, loopbaanbegeleiders of  casemanagers (meer) alert zijn op eventuele financiële problemen van de jongeren met wie ze werken, kan er een cultuur ontstaan waarin professionals al doende leren en kennis met elkaar uitwisselen. Pas dan ontstaan er mogelijkheden om jongeren te ondersteunen voordat zij problematische schulden krijgen en voordat problemen ontstaan, die daarmee samen- hangen zoals schooluitval, gebrek aan zelfwaarde of  criminaliteit.

Graag willen we alle personen en partijen hartelijk bedanken, die eraan hebben bijgedragen dat dit boek tot stand gekomen is. Ten eerste zijn dat de professionals, managers en directeuren van de instellingen die niet alleen ruimte boden aan ons onderzoek, maar ook actief  partici- peerden in de verschillende schuldpreventieactiviteiten: ROC Midden Nederland, de organisatie Abrona voor mensen met een verstandelijke beperking, Veiligheidshuis Utrecht, Hogeschool Utrecht, de Krediet- bank Utrecht, de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeur- waarders en een aantal afzonderlijke gerechtsdeurwaarderskantoren. Ook het Nibud was intensief  betrokken. Willem van Loon, Meriam van Blokland, Martin Wisselink, Hidde Brink, Annette van Denderen, Karen Weisfelt en Gerjoke Wilmink hadden vanuit deze organisaties een adviserende rol bij de activiteiten die we ondernamen, waarvoor veel dank. Vervolgens noemen wij graag de deskundigen die concept- versies van dit boek doornamen en waardevolle suggesties gaven voor verbetering, in het bijzonder Fenneke Holthuis en Eelco Koot. Ook zijn wij de studenten van Hogeschool Utrecht die stage liepen bij Punt en de studenten die in het kader van hun afstuderen betrokken waren bij dit project, erkentelijk voor hun inzet. Tot slot danken we hartelijk alle jongeren en professionals die in in- terviews zo open en uitgebreid met ons over hun financiële situatie wilden praten en/of  wilden meewerken aan de enquêtes. Ze zijn in dit boek omwille van hun privacy opgevoerd met gefingeerde namen.
Veel leesplezier.
Pim van Heijst Stijn Verhagen