Langdurige klachten na ecstasygebruik

Omschrijving

Een verkenning van ecstasy-gerelateerde hallucinogene perceptiestoornis en depersonalisatie op basis van de literatuur, dossieronderzoek en interviews met patiënten

Recent was er ruime aandacht voor de acute gezondheidsverstoringen die kunnen optreden na ecstasygebruik.

Er verschenen een literatuurreview en drie rapporten over (1) sterfgevallen na ecstasygebruik, (2) patiënten die medische hulp zochten na ecstasygebruik en over die gebeurtenis werden geïnterviewd en (3) dossiergegevens van medische diensten die patiënten hadden behandeld wegens acute medische problemen na ecstasygebruik.

Voor de gevolgen van ecstasygebruik op langere termijn was echter weinig aandacht, ondanks dat al decennia bekend is dat het gebruik van ecstasy en hallucinogenen langdurige klachten kan geven van persisterende waarnemingsstoornis door hallucinogenen (HPPD) en het depersonalisatiesyndroom (DPS). De wetenschappelijke kennis hierover is nog beperkt, zowel over het vóórkomen, als over de oorzaken en de behandeling. Dit rapport is een verkennende studie naar deze langetermijn gevolgen van ecstasygebruik en bestaat uit een literatuuroverzicht en beschrijvingen van de patiëntenpopulatie van het Landelijk Medisch Spreekuur Partydrugs (LMSP) dat wordt gerund door Brijder Verslavingszorg en lange tijd in Nederland het enige punt was waar ecstasygebruikers met deze klachten terecht konden. Het literatuuroverzicht (deel I van dit rapport) concludeert:

 Onderzoek bij ratten en apen laat zien dat ecstasy de zenuwen in de hersenen kan beschadigen. Bij mensen is minder duidelijk of ecstasy schade aan het brein veroorzaakt, maar verschillende beeldvormende (neuroimaging) studies bij forse ecstasygebruikers suggereren dat ecstasygebruik samenhangt met veranderingen in de hersenen die afwezig zijn bij nietgebruikers. Ook zijn er aanwijzingen dat licht en matig ecstasygebruik mogelijk samenhangen met veranderingen in de hersenen, maar dit is minder duidelijk en er is een groot verschil in kwaliteit tussen studies die dit in kaart hebben gebracht.

 Verschillende hogere cognitieve functies (zoals geheugen en het uitvoeren van complexe taken) lijken langdurig te zijn aangetast bij ecstasygebruikers. Hoewel de meeste studies zijn uitgevoerd met een niet-optimale onderzoeksopzet (waarbij op hetzelfde moment zowel de mate van blootstelling als de gevolgen worden gemeten [cross-sectioneel]) bij matig tot forse gebruikers, toont ook een studie met een betere opzet (waarbij de studiepopulatie in de loop van de tijd wordt gevolgd [prospectief]) bij lichte gebruikers dat ecstasygebruik samenhangt met een vermindering van het geheugen. Meestal valt de afgenomen cognitieve functie nog wel binnen de normale range en daarom is het niet duidelijk wat de klinische betekenis van de bevindingen is. Ook is het onbekend of de cognitieve vermindering zich weer herstelt na het stoppen met ecstasygebruik.

 Gebruik van ecstasy zorgt voor een acute stijging van de cortisolspiegel (bekend als het “stresshormoon”). Twee cross-sectionele studies laten zien dat ecstasygebruik ook op lange termijn effect kan hebben op het cortisolniveau. Langdurige afwijkingen in de cortisolspiegel kunnen van invloed zijn op de psychische gezondheid. Of MDMA via effecten op de cortisolspiegel de kans vergroot op psychische gezondheidsklachten, is op dit moment onbekend wegens het ontbreken van studies die de ecstasygebruiker over een langere periode volgt.

 Ecstasygebruik is gerelateerd aan acute slaapproblemen die meestal een aantal dagen aanhouden. Er zijn aanwijzingen dat ecstasygebruik ook zorgt voor afwijkingen van het slaappatroon op de lange termijn. Echter, de meeste onderzoeken zijn uitgevoerd bij dieren en meer onderzoek bij mensen is nodig om hier duidelijkheid over te krijgen.  De lang aanhoudende waarnemingsstoornis door hallucinogenen (Hallucinogen Persisting Perception Disorder - HPPD) is een psychiatrische aandoening die voor kan komen na drugsgebruik. Patiënten zien halo’s, kleurenflitsen, verkeerde bewegingen van objecten, een “sneeuwbeeld” zoals bij een televisie die stoort, maar weten dat dit niet in werkelijkheid zo is. In de literatuur is weinig bekend over de mate waarin deze stoornis voorkomt. Er zijn aanwijzingen dat een deel van de ecstasygebruikers HPPD-symptomen ervaart en hier last van heeft. Er is echter ook een aanzienlijk deel ecstasygebruikers dat wel eens symptomen meemaakt die passen bij HPPD, zonder dat zij daar hinder van ondervinden.

 Er lijkt een relatie te bestaan tussen ecstasygebruik en het ontstaan van symptomen van depersonalisatie en derealisatie (een gevoel van vervreemding van zichzelf en de wereld, samengevat als het depersonalisatiesyndroom, DPS) op de lange termijn, maar er is weinig onderzoek gedaan naar deze relatie. Een lastige bijkomstigheid is dat ook in de algemene bevolking depersonalisatie en derealisatie voorkomen zonder voorafgaand drugsgebruik.

 Depressie- en angstklachten worden vaak gezien bij matig tot forse ecstasygebruikers, en dat zou theoretisch gezien goed kunnen komen door het ecstasygebruik, omdat MDMA, de werkzame stof in ecstasy, de voorraden signaalstof serotonine in de hersenen uitput en serotonine effect heeft op stemming en emoties. Twee longitudinale studies tonen echter aan dat mensen met depressie- en angstklachten juist ecstasy gaan gebruiken. Misschien vergroot ecstasygebruik de kans op (nieuwe) depressie- en angstklachten bij mensen die al een kwetsbaarheid hebben voor depressie of angst. Hoe de relatie tussen ecstasygebruik en depressie en angst precies in elkaar steekt, is op dit moment niet duidelijk.

 Een kanttekening bij deze onderzoeken is dat de meeste zijn uitgevoerd in een tijd dat de MDMA-dosering in ecstasytabletten gemiddeld (veel) lager was dan nu en bovendien was de hoogte van de dosering in de door de studiedeelnemers gebruikte ecstasytabletten meestal onbekend.