Passende transitiezorg voor jongeren met een licht verstandelijke beperking plus psychische of gedragsproblematiek

Omschrijving

Waarom deze handreiking?
De combinatie van een LVB plus psychische en/of gedragsproblematiek maakt voor jongeren de transitiefase naar volwassenheid en naar passende volwassenenzorg vaak complex. Veel jongeren met een LVB plus psychische en/of gedragsproblematiek hebben gedurende hun leven op verschillende momenten behandeling en/of ondersteuning nodig om hun (zo zelfstandig mogelijke) leven op de rit 
te krijgen, te houden en als het misgaat weer te krijgen. Juist in de turbulente transitiefase naar volwassenheid is het belangrijk dat de zorg met hen meegroeit en aansluit op hun behoeftes. Goede transitiezorg is daarvoor onontbeerlijk. De informatie hierover is echter versnipperd. In deze handreiking worden daarom bestaande wetenschappelijke en praktijkkennis en beschikbare hulpmiddelen vanuit verschillende werkvelden en disciplines gebundeld en adviezen gegeven voor goede transitiezorg voor jongeren met een LVB plus psychische en/of gedragsproblematiek. gedurende de transitiefase naar volwassenheid als uitplaatsende of ontvangende partij of als transitieteam beroepsmatig bezighouden met jongeren met een LVB en bijkomende psychische en/of gedragsproblematiek. Dit kan vanuit een rol als bijvoorbeeld (regie)behandelaar, zorgcoördinator, (ambulante) begeleider, consulent transitiezorg of beleidsmedewerker.

Onderbouwing handreiking
Voor wie is deze handreiking?
Deze handreiking is met name gericht op professionals die werkzaam zijn binnen zorg- organisaties (Orthopedagogische Behandelcentra (OBC’s), Verstandelijk Gehandicaptenzorg (VGZ) en Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ)) die zich Deze handreiking is een bundeling van kennis uit diverse handreikingen en richtlijnen over transitiezorg in de brede jeugdzorg, inclusief jeugd- GGZ, de VGZ of de somatische zorg, waaronder de gedurende het schrijven van deze handreiking verschenen Kwaliteitstandaard - Jongeren in transitie van kinderzorg naar volwassenenzorg
(zie ook Bijlage 1). Deze bronnen zijn aangevuld met een verkenning van wetenschappelijke literatuur over aan transitiezorg gerelateerde thema’s bij jongeren zonder en met een (L)VB, gesprekken met jongeren en ouders binnen het onderzoeksproject Transitie Journeys van de Universiteit Maastricht en de Academische Werkplaats Kajak (FNO-Geestkracht). Tenslotte is praktijkkennis opgehaald via gesprekken met o.a. deskundigen binnen het onderzoeksproject Transitie Journeys, de Werkgroep ‘Transitiepsychiatrie bij jongeren en jongvolwassenen met een licht verstandelijke beperking’ en via twee recente uitvragen onder deelnemers van het Landelijk Kenniscentrum LVB en leden van het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie i.s.m. het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) over transitiezorg in organisaties die geestelijke gezondheidszorg en LVB-zorg bieden aan jongeren en/of volwassenen (zie ook Bijlage 1)* Aan de publicatie van deze handreiking zijn twee reviewrondes voorafgegaan door de leden van de werkgroep ‘Transitiepsychiatrie bij jongeren en jongvolwassenen met een licht verstandelijke beperking’ (zie colofon).

Wel noemen we zeven basisprincipes waaruit goede transitiezorg zou moeten bestaan (zie Hoofdstuk 4 en hoofdstuk 5). Het is aan elke organisatie of samenwerkingsverband om zelf te bepalen hoe deze basisvoorwaarden het beste kunnen worden ingevuld en welke hulpmiddelen uit deze handreiking het beste passen bij de jongere met een LVB plus psychische of gedragsproblematiek, diens steunnetwerk en de mogelijkheden van betrokken organisaties, professionals en gemeenten uit de eigen regio om zo goed mogelijk maatwerk te leveren en de transitie van zorg samen te verbeteren. 

Wat kan je verwachten in deze handreiking?
Leeswijzer
In deze handreiking geven we aan de hand van zeven uitgangspunten voor goede transitiezorg praktische adviezen voor het beter passend maken van transitiezorg voor jongeren met een 
LVB plus psychische en/of gedragsproblematiek aangevuld met overzichten met hulpmiddelen die kunnen helpen bij het beter passend maken van de transitiezorg voor deze kwetsbare doelgroep. 
Deze handreiking geeft geen kant-en-klaar plan voor goede transitiezorg. Dat is niet mogelijk, omdat de invulling en uitvoering van de transitiezorg voor deze doelgroep o.a. afhangen van: 
»  De wensen van de jongere.
»  De complexiteit van de problematiek.
»  De (on)mogelijkheden van de jongere en diens netwerk.
»  De sector die overdraagt (LVB-jeugdzorg/OBC of jeugd-GGZ). 
»  De ontvangende partij (VGZ, volwassenen-GGZ en/of wijkteam). 
»  De mate van integrale samenwerking tussen betrokken organisaties. 
»  Verschillen in afspraken tussen zorgorganisaties en gemeenten. 
»  Wettelijke kaders.

Als we in deze handreiking spreken over jongeren dan bedoelen we jongeren in de leeftijd van ongeveer 16 tot 27 jaar, tenzij anders vermeld. 
Voor de leesbaarheid schrijven we over psychische of gedragsproblematiek, maar de lezer kan hier en/of lezen. De eerste drie hoofdstukken geven een schets van de uitdagingen waar jongeren in het algemeen voor staan, wat er bij komt kijken als er ook sprake is van een LVB en welke extra uitdagingen er zijn als er ook nog eens sprake is van psychische of gedragsproblematiek. 
In Hoofdstuk 1 bespreken we de uitdagingen van de transitiefase naar volwassenheid in het algemeen. In Hoofdstuk 2 focussen we op de overgang van zorg in deze ontwikkelingsfase. En in Hoofdstuk 3 brengen we kort de wensen voor beter passende zorg tijdens deze ontwikkelingsfase in beeld vanuit verschillende perspectieven: 1. van jongeren; 2.van ouders; 3. van experts LVB-zorg; en 4. van 
beleidsmakers. In Hoofdstuk 4 staat de korte versie van deze Handreiking met een samenvatting van de adviezen met bijbehorende linkjes naar Tabellen met overzichten van hulpmiddelen. Dit hoofdstuk is ook als apart document te downloaden (Werkkaart & Tools Passende Transitiezorg). 
In Hoofdstuk 5 onderbouwen we de adviezen uit Hoofdstuk 4 en maken we een vertaalslag van de algemene uitgangspunten van goede transitiezorg naar aangepaste adviezen voor jongeren met een LVB en bijkomende psychische of gedragsproblemen. Ter ondersteuning geven we in dit hoofdstuk diverse overzichten met hulpmiddelen die kunnen helpen bij het beter passend maken van de transitiezorg voor deze kwetsbare doelgroep