Zorgzaam uit de crisis: Vijf uitgangspunten voor beleidsmakers

Omschrijving

Wat kunnen we van de coronacrisis leren over het ontwerpen van zorgzaam en inclusief beleid voor een veerkrachtige samenleving? Dit zorgethisch beleidskader biedt een antwoord op die vraag aan de hand van gesprekken die we voerden met mensen die tijdens de pandemie (extra) kwetsbaar waren en naasten en professionals die voor hen zorgen. Ook organiseerden we rondetafeldiscussies met beleidsmakers van ministeries, gezondheidsdiensten, maatschappelijke organisaties, belangenverenigingen en zorginstellingen. Op basis van alle verzamelde inzichten formuleren we vijf uitgangspunten voor beleidsmakers, zorgbestuurders en alle anderen die zich inzetten voor een zorgzame samenleving.

Van de coronacrisis valt veel te leren over wat er nodig is om te werken aan een zorgzame, inclusieve en veerkrachtige samenleving. In de afgelopen coronajaren moesten veel ingrijpende en ingewikkelde besluiten worden genomen. Wat politieke keuzes extra complex maakte, was dat er in feite niet sprake was van één crisis, maar van meerdere crises. De eerste trof mensen die vooral in fysieke zin kwetsbaar waren.1Zij liepen extra gezondheidsrisico’s door een coronabesmetting of door uitstel van zorg. De tweede crisis hing samen met verlies van werk en inkomen.2 Sommige burgers kregen voor het eerst te maken met financiële onzekerheid, terwijl voor anderen de problemen verergerden die ze voor de crisis al hadden.3 Een derde crisis speelde zich af onder mensen die leden onder een gebrek aan sociale contacten en betekenisvolle activiteiten.4 Sommigen van hen vereenzaamden en verloren de zin in het leven. Een vierde crisis raakte mensen die juist alle zeilen bij moesten zetten, bijvoorbeeld in hun rol als zorgprofessional, leraar of mantelzorger.5 Veel mensen gingen over hun eigen grenzen heen en merken de gevolgen tot de dag van vandaag.6 Het is deze complexiteit van gestapelde crises die leidde tot de morele dilemma’s waar de overheid en samenleving in de afgelopen jaren mee worstelden. Het was immers niet mogelijk om tegelijkertijd prioriteit te geven aan al de verschillende problemen die er speelden. Hoe er met deze dilemma’s werd omgegaan weerspiegelt wat we als samenleving het belangrijkste vinden en wiens stem het meest wordt gehoord. In dit beleidskader reflecteren we op de morele logica achter de crisisrespons en beschrijven we welke impact de gemaakte keuzes hadden op groepen in de samenleving die op verschillende manieren met kwetsbaarheid te maken kregen. Aandacht voor mensen in een kwetsbare positie is belangrijk, omdat zij extra risico lopen om in crisistijd hard geraakt te worden en bovendien niet altijd even goed in beeld zijn. Hun ervaringen bieden vijf belangrijke inzichten over hoe we in de toekomst zorgzaam en inclusief beleid kunnen vormgeven dat bijdraagt aan maatschappelijke veerkracht.