Participatie en Herstel 2 - 2021
Omschrijving
De ggz-agoog als hoopverlener. Een persoonlijke visie op het vak
Al lange tijd ben ik werkzaam als hulpverlener en sinds ik kortgeleden de post-hbo opleiding tot ggz-agoog heb afgerond, mag ik mijzelf ggz-agoog noemen. In dit beroep gaat het om bevorderen van herstel, om ‘het ondersteunen van het persoonlijk en maatschappelijk herstel van mensen met een psychiatrische aandoening of een verslaving’ (Registerplein, z.d.). Sinds 2019 ben ik werkzaam als ambulant psychiatrisch begeleider op de polikliniek voor persoonlijkheidsstoornissen op de Spaarnepoort in Hoofddorp, van GGZ inGeest. Ons team is multidisciplinair opgebouwd en omvat veelal functies die vanuit een medisch model werken. Ik ben als ggz-agoog van toegevoegde waarde, omdat ik voor mijn discipline herstelondersteunende zorg als vertrekpunt heb. Iedereen kan herstellen en er is altijd meer mogelijk dan je vooraf zou denken. Dit is ook mijn drijfveer om dit werk te willen doen. Uit ervaring weet ik dat mensen veerkrachtig zijn en dat het leven vele kanten op kan gaan. Dat heb ik gezien bij anderen en zeker bij mezelf. Ik heb zelf de nodige ervaringen als cliënt in de ggz en ook met groepstherapie. Deze ervaringskennis maakt dat ik niet alleen herstelgericht werk, maar ook ervaringsgericht. Mijn eigen ervaringen inzetten past goed bij het beroep van ggz-agoog. Ik wil daarom pleiten voor het meer inzetten van ervaringskennis door hulpverleners.
De ervaringsdeskundige ggz-agoog
Ik ben een hulpverlener met ervaringskennis. Je zou kunnen zeggen dat ik een ervaringsdeskundige ggz-agoog ben. Voor de zorgprofessional met ervaringsdeskundigheid bestaat ook al een offi ciële term: de ZME, de Zorgprofessionalmet- Ervaringsdeskundigheid. Er zijn al verschillende ggz-agogen geschoold in ervaringsdeskundigheid en hier bestaan sinds enkele jaren opleidingen voor. Van de Vereniging van Ervaringsdeskundigen (VvED) zijn ook zorgprofessionals met-ervaringsdeskundigheid lid (Weerman, 2019). Mijn positie als hulpverlener
met ervaringskennis is soms wel eens verwarrend, want ik voel me zowel een ervaringsdeskundige als een hulpverlener.
Kindreflex. Een stappenplan voor het waarborgen van welzijn en veiligheid van kinderen van ggz-cliënten
In Nederland werken hulpverleners van volwassen cliënten onder meer in de ggz sinds 2013 met de verplichte Kindcheck, met het oog op mogelijke effecten van hun problematiek voor de kinderen of in het gezin. In Vlaanderen werd een eigen variant ontwikkeld en in 2019 ingevoerd. Focus en inzet van beide instrumenten verschillen. In deze bijdrage wordt de ontwikkeling van de Kindreflex beschreven, vanuit een pleidooi voor meer positieve aandacht in de volwassenen ggz voor ouderschap en ouderschapsvaardigheden. In de beschrijving van de Kindreflex (ontwikkeling en implementatie) wordt ingegaan op de verschillen met de Kindcheck.
Achtergrond
Psychische problemen en verslavingsproblematiek kunnen invloed hebben op het gedrag van ouders en de manier waarop ze met hun kinderen omgaan. Zorgen voor regelmaat, toezicht en voorspelbaarheid en het aangaan van een affectieve relatie kunnen in het gedrang komen en leiden tot onveiligheid voor de kinderen. Sinds 2013 zijn Nederlandse hulpverleners die werken met volwassen cliënten verplicht om een Kindcheck uit te voeren. Zij gaan tijdens het cliëntcontact na of zij de zorg hebben voor kinderen en of deze thuis veilig kunnen opgroeien. Bij een vermoeden van onveiligheid, gaan ze hierover in gesprek met de cliënt; indien nodig doen zij een melding en regelen gepaste hulp. In de Nederlandse Kindcheck ligt de nadruk op risico’s, mogelijke problemen en onveiligheid en deze heeft daardoor negatieve connotaties. Ouders met psychische problemen kunnen onzeker worden of als ‘ongeschikte’ ouder gestigmatiseerd worden, wat hun herstel in de weg staat. Het hebben van kinderen is echter een bron van kracht en motivatie. Ouders ondersteunen bij het ondanks hun problemen zo goed mogelijk vervullen van hun ouderrol kan een belangrijk onderdeel zijn van het herstelproces. Dit laatste was een punt van aandacht in het onderzoek naar de ontwikkeling van de Vlaamse Kindreflex.
Neurodiversiteit. Van autismespectrum stoornis tot autismespectrum talent
Het aantal kinderen en ook volwassenen dat een diagnose binnen het autistisch spectrum krijgt, neemt nog steeds toe. Toch is het beeld van autismespectrum stoornis (ASS) en vooral de uitkomst van deze ‘ontwikkelingsstoornis’ verre van eenduidig. Het beeld loopt sterk uiteen, van ernstige beperkingen tot bijzonder begaafd. In dit artikel gaan wij hierop in, onder meer op ‘the intense world syndrome’, een recente visie uit de neurowetenschappen. Tevens komt de neurodiversiteitbeweging aan bod die stelt dat autisme niet per definitie een stoornis is, maar een normale variatie (diversiteit) van de meest voorkomende organisatie van de hersenen, ofwel ‘breinorganisatie’.
Autisme bezien vanuit neurodiversiteit
Bij autisme wordt vaak gedacht aan het verminderd of niet in staat zijn om de gedachten en beweegredenen van een ander accuraat in te schatten. Men spreekt dan over een verminderde ‘theory of mind’, kort gesteld, een verminderd sociaal bewustzijn. Indien je, zo luidt de redenatie dan, je niet goed kunt inleven in de ander, kun je in de sociale omgang ook minder goed functioneren, of kost het je veel meer energie en moeite om dit te compenseren of verbloemen; tegenwoordig is veel aandacht ook voor autisme bij vrouwen, bij wie niet direct de ‘beperkingen’ in de sociale omgang zichtbaar zijn, omdat deze krachtiger gecompenseerd (of verbloemd) worden. Echter, volgens de neurodiversiteitvisie kan het heel goed zijn dat niet een verminderd bewustzijn van gevoel voor de ander, maar juist een verhoogd bewustzijn van dat gevoel een rol speelt, waarbij de wereld en de communicatie met anderen met verhoogde intensiteit wordt ervaren. In dit kader zullen we de theorie van het ‘intense world syndrome’ bespreken.
Participatie en Herstel 2 - 2021 (complete uitgave)
Participatie en Herstel 2 - 2021 (complete uitgave)
Redactioneel
Het is mei terwijl ik dit redactioneel schrijf, en de gezonde vijftigjarigen zijn aan de beurt voor het covid-19 vaccin. Groepen die eerder aan de beurt waren in de vaccinatiestrategie zijn inmiddels ingeënt en hiermee ook de cliënten en medewerkers van de ggz. Hiervoor hebben De Nederlandse GGZ, NVvP en MIND met succes gepleit. In februari waren eerst de crisisafdelingen en de intramurale ggz aan de beurt; een maand later de FACT-teams, wijkteams, begeleid en beschermd wonen en de opvang. Samen met het RIVM is een projectteam van de Nederlandse ggz, Meerggz, Dji en Valente aan de slag gegaan met de logistiek. Dat is een knap staaltje samenwerking. Het is ook belangrijk, want net als veel anderen, zitten veel ggz-cliënten geïsoleerd thuis. Niet per se vanwege een besmetting, maar omdat naast de landelijke beperkingen, ook dagactiviteitencentra zijn gesloten en werkbegeleidingstrajecten stokken. Het Panel Psychisch Gezien liet zien dat het percentage van de mensen met langdurige psychische klachten dat een dagstructuur ervaart sinds de corona-uitbraak is teruggevallen van driekwart naar de helft; van de leden van het MIND-panel gaf driekwart aan zich sociaal geïsoleerd en eenzaam te voelen. Iedereen ervaart momenteel een zekere vorm van isolatie.
Resourcegroepen Amsterdam. Eerste ervaringen met resourcegroepen in het sociaal domein
Meer regie en handelingsruimte voor de cliënt, aandacht voor het netwerk waar hij deel van uitmaakt en meer samenwerken tussen professionele (formele) en informele steunbronnen. Deze elementen van de resourcegroepenmethodiek sluiten goed aan bij herstelgericht werken en empowerment in de ggz. Ook voor andere zorgdomeinen lijkt de methodiek toepasbaar. In Amsterdam worden resourcegroepen breed ingezet in het sociaal domein. Dit artikel beschrijft praktijkervaringen uit dit project.
Achtergrond
Het stimuleren en versterken van eigen regie, ondersteunen bij de samenredzaamheid van cliënt en netwerk en het vergroten van maatschappelijke participatie zijn sinds de invoering van de Wmo 2015 vraagstukken waar gemeenten en aanbieders van zorg en welzijn zich toe moeten verhouden. Ook preventie – het voorkomen dat zwaardere vormen van zorg (herhaaldelijk) nodig zijn – en het investeren in ‘de voorkant’ zijn steeds belangrijkere aandachtspunten in de kanteling die de zorg nog moet maken. Het gedachtegoed en de methodiek van de resourcegroepen (Leeman et al., 2021) kunnen helpen deze vraagstukken verder te brengen. In Amsterdam gingen professionals van diverse zorg- en welzijnsaanbieders in het sociaal domein de afgelopen jaren voor een aantal cliëntengroepen ermee aan de slag.
Stemmen horen begrijpelijk maken. Toepassing van een herstelgerichte benadering
Stemmen horen werd in de psychiatrie heel lang gezien als een ‘zeker’ symptoom van schizofrenie. Wetenschappelijk onderzoek sinds het laatste decennium van de vorige eeuw, met name dat van Romme en Escher, heeft deze aanname ontkracht, waardoor een herstelgerichte en normaliserende benadering van stemmen horen terrein kon winnen. In dit artikel een beschrijving van de achtergrond en toepassing van deze ‘Maastrichtse’ benadering, afgesloten met een casus.
Achtergrond
De ‘Maastrichtse’ benadering van stemmen horen is ontstaan na de bevindingen uit onderzoek van Romme en Escher vanaf het eind van de jaren tachtig van de vorige eeuw. Zij stelden vast dat stemmen horen geen teken van psychiatrische ziekte is, ook niet hoort bij een specifi eke psychiatrische ziekte en dat bepaalde kenmerken van de stemmen evenmin een aanwijzing zijn voor een bepaalde ziekte (Romme & Escher, 1999a; 1999b). In die tijd was dit een schokkende conclusie. Mede omdat het medische model in de Nederlandse psychiatrie dominant was, werd hun onderzoek niet serieus genomen. Door stemmenhoorders en hun betrokkenen in binnen en buitenland, met name in het Verenigd Koninkrijk, werden hun bevindingen wel geaccepteerd, niet in het minst omdat deze normaliserende en herstelgerichte benadering perspectief en hoop biedt. De Uiteindelijk is hieruit een wereldwijd netwerk, The International Hearing Voices Network, ontstaan, met als ondersteunende stichting Intervoice. In oktober 2018 organiseerde Stichting Weerklank in Den Haag het 10e Wereldcongres Stemmen Horen. Het werd bezocht door 350 stemmenhoorders, naasten en hulpverleners uit 33 verschillende landen.
