Tijdschrift voor Rehabilitatie 2 - 2010

Olga de la Fontaine, Poppen Bild
(zwart-witfoto)

ZIE PDF ARTIKEL VOOR BEELD

Bemoeizorg
feed
Eenvoudige tips

Bemoeizorg
Eenvoudige tips voor moeilijke zorg Jules Tielens en Maurits Verster Utrecht: Uitgeverij: de Tijdstroom (2010) ISBN 978 90 5898 169 1

Dit boek is geschreven voor iedereen die werkt met mensen met een chronische psychiatrische stoornis. Jules Tielens en Maurits Verster, beiden werkzaam bij de OGGZ Arkin (voorheen Mentrum) in Amsterdam willen eenvoudige tips geven voor moeilijke zorg. Ze doen nadrukkelijk een oproep aan alle hulpverlenende instanties om kennis te nemen van wat bemoeizorg is, dus ook politie, sociale dienst, justitie enzovoort. Ze nemen de lezer op een plezierige manier mee langs allerlei facetten van het ambacht bemoeizorg. Bemoeizorg is een gespecialiseerd vak, waarin bemoeizorgers tegelijkertijd op meerdere levensgebieden hulp bieden.

Familie is een belangrijke schakel in de behandeling van mensen met langdurende psychiatrische problemen. Bij GGZ Noord-Holland Noord is in 2008-2009 geëxperimenteerd met het inzetten van een familie-ervaringsdeskundige (FED). In dit artikel doen de auteurs verslag van de ervaringen. Na een inleiding en het beschrijven vanuit welk kader dit experiment is gestart, wordt de rol van de FED beschreven. Er is stilgestaan bij de opzet, de ervaringen van de FED, de ervaringen van de familieleden en de ervaringen in de FACT-teams. Als laatste is de vraag gesteld of de FED een toegevoegde waarde heeft in de langdurende psychiatrie.

Inleiding
In de multidisciplinaire richtlijn schizofrenie (2005) wordt samenwerking met de familie als vanzelfsprekend benoemd. "Familieleden krijgen zowel emotionele als praktische ondersteuning. De hulpverlener informeert de familie en verwijst naar mogelijkheden voor hulp en ondersteuning." In de praktijk blijkt dat de ervaring met de triade (samenwerking tussen hulpverlener, cliënt en familie) verre van ideaal is (Van de Boven-kamp en Trappenburg, 2009).

Een 'healing environment' - oftewel een omgeving waarin cliënten en medewerkers zich prettiger voelen - sluit aan bij de nieuwste ontwikkelingen in de langdurende zorg en de tendens dat de zorg om de cliënt en zijn herstel gaat. Een healing environment betaalt zich terug in de vorm van sneller herstel van cliënten en een prettiger werkomgeving voor de professionals. De vraag die wij in dit artikel proberen te beantwoorden is: hoe pas je healing environment succesvol toe in de ggz en welke ervaringen zijn hier al mee opgedaan in het buitenland en in Nederland en hoe nu verder?

De eerste jaren van mijn ziek zijn was ik passief. Ik heb er niet veel aan gedaan om stabiel te blijven. Ben een keer gestopt met de medicatie en daarom weer doorgedraaid. In therapie geweest. Samengevat: de eerste jaren gaven wel inzicht, maar ik deed er niet zoveel mee. Dat is op een gegeven moment veranderd. Ik besloot dat ik me meer zou gaan inzetten om stabiel te blijven; dus me aan de regels te leren houden die ervoor zorgen dat je kans stabiel te blijven groter is. Zoals afspraken nakomen, dag/nachtritme aanhouden, te veel prikkels vermijden, niet de hele dag thuiszitten, uiten van gevoelens.

In 2009 werd In dit Tijdschrift een eerste poging gepubliceerd om het concept Herstelondersteunende Zorg ('een concept in ontwikkeling') nader te omschrijven (Boevink e.a., 2009). Instellingen in de ggz en de koepelorganisatie GGZ Nederland hebben grote behoefte aan verdere concretisering van het begrip herstelondersteunende zorg. In dit artikel wordt de omschrijving in genoemd artikel vergeleken met Engelstalige publicaties over het onderwerp. Op basis daarvan doen de auteurs enkele suggesties voor aanvulling van de omschrijving.

inhoud

2 Redactioneel | Rozemarijn Esselink
4 Uan betekenis | Toon van der Aa
6 Herstelondersteunende zorg in Nederland: vergelijking met Engelstalige literatuur
| Jos Dröes en Annette Plooy
17 Herstel Mijn herstel | Flenke
18 Structureren en verwennen. Vormgeving langdurige intensieve zorg op de afdeling Molenduin
| Bert-Jan Roosenschoon, Arina van der Kwaak en Anyke Kramer
29 DRÖES | Texel
30 Lukt modelgetrouwe implementatie van Integrated Dual Disorder Treatment (IDDT)?.
Resultaten van het Doorbraakproject Dubbele Diagnose | Marleen Monsma,
Bert-Jan Roosenschoon, Anneke van Wamel en Sonja van Rooijen
44 Praxis Een ander soort geluk | Ed Brand
46 FEED Bemoeizorg | Simone van de Lindt
50 Familie-ervaringsdeskundige in een FACT-team | Henk-Willem Klaassen en Marja Hasert
62 Bild | Diepwatercollectief
63 Helende omgeving draagt bij aan herstel. Hoe pas je 'healing environment' succesvol
toe in de klinische ggz? | Frits Bovenberg, Jaco Takkenkamp, Laura Vennik en Gijs Francken
72 RE-HABS

Comorbiditeit van psychische stoornissen en stoornissen in het middelengebruik - de zogenaamde dubbele diagnose - kan worden behandeld met behulp van de geïntegreerde dubbelediagnosebehandeling (Integrated Dual Disorder Treatment, IDDT). Dit type behandeling houdt in de gecombineerde aandacht voor psychiatrische en verslavingsproblematiek vanuit één organisatorisch team. In het kader van het Doorbraakproject Dubbele Diagnose is onderzocht of het lukt een geïntegreerde behandeling modelgetrouw te implementeren. Voor het onderzoek is de modelgetrouwheidsschaal voor IDDT gebruikt. Het Doorbraakproject lijkt bij te dragen aan de Modelgetrouwe Implementatie, want de modelgetrouwheid blijkt bij de deelnemende zeven ambulante teams na het Doorbraakproject hoger te zijn dan daarvoor.

Inleiding
Steeds meer patiënten in de geestelijke gezondheidszorg hebben te kampen met meervoudige problematiek. Met name comorbiditeit van psychische stoornissen en stoornissen in het middelengebruik - de zogenaamde dubbele diagnose - komt veel voor. In het bevolkingsonderzoek Nemesis (Bijl, Van Zessen, Ravelli, 1997) had 19% van de Nederlandse bevolking in zijn leven ooit te maken gehad met middelenmis-bruik of -afhankelijkheid. Onder degenen met een ernstige psychische stoornis, met name schizofrenie, bipolaire stoornis of depressie met psychotische kenmerken, was dat cijfer met 41% aanmerkelijk hoger.

Erik belde. Over zijn oudste zoon Ted, met wie het niet goed gaat. Vriend Erik, Nederlander, is ondernemer in de Verenigde Staten en heeft twee zonen. Mike, 16 jaar, is vriendelijk en sociaal, Ted, 17, is tegendraads en koppig. Als Mike met tafeltennis een dubieuze bal aan de overzijde goed rekent, dan staakt Ted de partij. Bij de minste of geringste wrijving verbreekt hij het contact of loopt van huis weg; de laatste keer bij tien graden onder nul en zonder schoenen. Mike krijgt uitnodigingen voor feestjes bij buurtkinderen en kinderen op school, Ted niet.

nieuws

Zes zomertentoonstellingen in Gent
Deze zomer zijn er vanaf 22 mei maar liefst zes nieuwe tentoonstellingen te zien in het Museum Dr. Guislain in Gent. Het aanbod is zeer gevarieerd: art brut, foto's, tekeningen en 'autis-mehuisjes'.

Hoe kunnen cliënten bij hun herstel worden ondersteund? In 2009 publiceerde dit Tijdschrift een eerste overzicht van kenmerken van herstelondersteunende zorg ('een concept in ontwikkeling'). Jos Dröes en Annette Plooy vergeleken de Engelstalige en Nederlandse literatuur over herstelondersteuning en vonden opmerkelijke verschillen. Zo blijken thema's in de Engelstalige literatuur vooral geformuleerd te zijn in termen van zorg en van activiteiten van hulpverleners. In de Nederlandse literatuur ligt juist meer nadruk op het handelen van cliënten zelf, waarbij hulpverleners ondersteuning geven. En in de Engelstalige literatuur is - anders dan in de Nederlandse - veel aandacht voor hoop en optimisme, discriminatie en de sociale inbedding van mensen in hun omgeving. In Nederland heeft HOZ vooral betrekking op herstel van de persoon; in de Engelstalige literatuur ligt het accent op herstel van ziekte en van maatschappelijke rollen.

De afdeling Molenduin van Bavo Europoort te Rotterdam biedt klinisch verblijf aan langdurig zorgafhankelijke patiënten met een intensieve begeleidingsbehoefte. Het gaat om patiënten die door hun lange psychiatrische carrière veel zijn kwijtgeraakt; afwijzing en verlies spelen een grote rol in hun leven en ze zijn behandelmoe. De functie van Molenduin kan gekenschetst worden als 'veilige haven, waar mensen structuur krijgen voor hun eigen veiligheid'. Met name de afwezigheid van behandeldruk wordt gezien als de kern van het handelen. De afdeling heeft een gesloten en een open gedeelte. Na een periode waarin Contingency Management is toegepast voor de cliënten met dubbelediagnoseproblematiek wordt er nu vooral gewerkt vanuit de principes van Verwenzorg. In dit artikel worden suggesties gedaan voor kwaliteitsbevordering op basis van resultaten van een evaluatieonderzoek.

Texel

Tussen steiger en stootband
piept het, of iets vergaat.
Hoe moeilijk dat loslaat
tussen veerboot en eiland.

In de diepte bruist het
van vertrek; schroefwater
woelt tegen de kade.
Het schip rilt als het zich afzet.

Dan draait het een gladde plek
en vaart, meteen stil en groot.
Tussen de kaai en het dek
golft het van water en dood.

DRÖES

Zo kan ik een heel muzikaal medicijnkastje voor mezelf samenstellen, en dat met een eigen eigenaardigheidje. Ongetwijfeld voelt dat voor een ander anders: soms zet ik expres treurige muziek op, juist om uit een depressieve stemming te geraken. Ik weet niet hoe het gaat, en doe het ook maar niet na, maar ik zit dan diep in de put en ontsnap aan de onderkant.