Alcoholproblematiek bij ouderen. Een voorbeeld van netwerkzorg op microniveau

Omschrijving

Overal in Nederland wordt gewerkt aan betere domeinoverstijgende samenwerking en het werken in netwerken rondom de cliënt. Hier een praktijkvoorbeeld uit de verslavingszorg, waarin het gaat om een oudere cliënt met een alcoholprobleem. Deze casus, ingeleid door een inleiding op alcoholproblematiek bij ouderen, laat zien dat werken in een resourcegroep ook voor ouderen een goede manier van samenwerken rondom een cliënt is, met inschakeling van zijn naasten.

Achtergrond
Binnen de FACT-teams van Antes PG wordt sinds een aantal jaren gewerkt met resourcegroepen, een vorm van netwerkzorg op microniveau (Leeman et al., 2021). Ook bij ouderen met een verslavingsprobleem lijkt deze manier van werken goed aan te sluiten bij het herstelproces van de cliënt en blijkt samenwerking met andere zorgpartners van belang voor duurzaam herstel.

Alcoholproblematiek bij ouderen komt relatief vaak voor in Nederland. Ongeveer 7% van de Nederlanders boven de 55 jaar kampt met een alcoholprobleem, variërend van overmatig alcoholgebruik tot afhankelijkheid en verslaving (Verstegen et al., 2015; Trimbos-instituut, 2021). Daarin spelen onder andere de toegenomen beschikbaarheid van alcohol, de hoeveelheid vrije tijd van ouderen maar ook een gewijzigd lichaamsmetabolisme, medicijnen die interacteren met alcohol, een verminderd tolerantieniveau en veranderingen in levensstijl een rol. Belangrijke levensgebeurtenissen zoals pensionering of mogelijk het verlies van een partner, soms sociale isolatie kunnen leiden tot eenzaamheid, depressie of verveling. Soms is overmatig alcoholgebruik een manier van coping (Trimbos-instituut, 2017). Niet zelden blijft alcoholproblematiek bij ouderen onopgemerkt, maar de mensen om hen heen zijn vaak de eersten die veranderingen in gedrag en gezondheid signaleren. Vaak is dat netwerk ook een belangrijke bron van steun wanneer iemand besluit wat aan het alcoholgebruik te willen doen. Het proces van verandering en herstel is vaak moeilijk en emotioneel belastend en het betrekken van het netwerk helpt om een voor herstel bevorderlijke omgeving te scheppen (Tjaden et al., 2021b; Van Schijndel-Speet & Evenblij, 2019).
Het resourcegroepenmodel (Leeman et al., 2021) helpt hulpverleners om via het betrekken van het netwerk samen te werken aan hersteldoelen in de triade met cliënt en naasten. Dit wordt dit geïllustreerd aan de hand van het verhaal van Nanny en Cor1, waarbij we de fasen van het resourcegroepenmodel, met elk een aantal stappen, doorlopen (zie figuur 1). In de praktijk kunnen fase een en twee parallel verlopen.