De meerwaarde van psychosociale therapie in een veranderende ggz

Omschrijving

De ggz staat onder druk: niet alleen zijn er wachtlijsten, ook ervaren professionals de werkdruk als te hoog. Intussen neemt de vraag naar specialistische ggz toe. Hoe houden we de ggz houdbaar en toegankelijk? In deze bijdrage wordt verkend hoe psychosociale therapie een rol kan spelen in de verandering van de ggz van diagnosegedreven zorg naar zorg die beter aansluit bij het functioneren in het dagelijks leven. Dit type zorg is laagdrempelig en kan naar de mening van de auteurs bijdragen aan verkorting van de wachtlijsten.
Problemen met houdbaarheid en duurzaamheid ggz Medio 2022 wachtten zo’n 80.000 mensen op een aanmeldgesprek of een behandeling voor psychische hulp in de ggz, waarvan 22% op meerdere wachtlijsten staat (NZA, 2022). Dit aantal schommelt al jaren rond dit hoge niveau. Meer dan de helft van hen wacht langer dan de Treeknormen voorschrijven. Tegelijk krijgt ieder jaar 18% van de mensen tussen 18 en 64 jaar (Trimbos-instituut, Nemesis-studie) op enigerlei manier last van psychische problemen. Ook dit aandeel is de afgelopen jaren gestegen; steeds meer mensen doen een beroep op ggz-zorg (De Nederlandse ggz, 2022). Het beleid van opeenvolgende kabinetten was gericht op het afremmen van de verwachte stijgende zorguitgaven in het algemeen. Gezien de onverminderde toestroom, mag het niet verbazen dat de inzet voor de ggz op vermindering van de vraag naar de duurdere (gespecialiseerde) ggz (‘zorg op de juiste plek’; Bestuurlijk akkoord ggz 2019-2022) niet heeft geleid tot beter matchende zorg en kortere wachtlijsten.

Momentum voor verandering
De urgentie om het zorgstelsel beter te laten functioneren wordt niet alleen in de politiek gevoeld, maar ook in de sector zelf en door de werkers erin. Doorgaan op dezelfde voet (steeds meer van hetzelfde) betekent dat er over tien jaar meer patiënten met minder personeel bediend moeten worden, omdat niet alleen het beroep op de zorg toeneemt, maar ook het begrote tekort aan medewerkers. In het referentiescenario van de prognose (Prognosemodel Zorg en welzijn, 2023) neemt het tekort aan ggz-medewerkers toe van 7.300 in 2023 naar 14.300 in 2032. Naast de zeer krappe arbeidsmarkt is de mismatch tussen vraag en aanbod heel groot (vandaar ook de onverminderd lange wachttijden) en komt juist de zorg voor mensen met complexe hulpvragen in de knel. Het tekort aan personeel werkt continu werkdrukverhogend. Daarom moet het roer om. De branche neemt het initiatief tot meer samenwerking met huisartsen en het sociale domein, maar ondanks het op gang komen van regionale en sectoroverstijgende samenwerking en de goede voorbeelden daarin (Mulder et al., 2024), meer inzet op preventie (‘vergroten mentale weerbaarheid’) en allerlei wachttijdinitiatieven heeft dit nog niet tot verkorting van de wachtlijsten geleid.